HISTORIA - Parafia Rzymskokatolicka p.w. Św. Wojciecha w Koninie

HISTORIA

Uposażenie

Do powstania parafii potrzebne było najpierw wybudowanie świątyni, przeznaczenie odpowiednich środków na funkcjonowanie parafii, utrzymanie duchownego lub duchownych. Pierwotnie uposażenie to związane było z nadaniami ziemskimi i opłatami, do składania których zobowiązani byli parafianie. Po spełnieniu tych warunków władza diecezjalna erygowała (powoływała do istnienia) parafię. Wspomina o tym Liber beneficjorum. Parafia była zobligowana do płacenia zobowiązań diecezjalnych, a także, tzw. denara św. Piotra (świętopietrza), która to opłata w 1521 r. wynosiła 10 groszy.

Na mocy prawa parafialnego wszyscy zamieszkujący na terenie parafii obowiązani są do uczestnictwa we Mszy św. w niedziele i święta nakazane, przystępowania w tym kościele do spowiedzi świętej (dawniej u własnego proboszcza) i przyjmowania innych sakramentów. Parafianie zobowiązani są również do troski o potrzeby materialne parafii.

Początki parafii

Morzysław leży w malowniczo położonym zakątku między leniwie rozlewającą się Wartą, a kanałem Warta-Gopło (dawniej Goplenica). Już w 1326 r. był wzmiankowany jako wieś królewska, w starostwie konińskim. W tej wsi – zapewne z fundacji panujących – powstał kościół, a w konsekwencji parafia. Do naszych czasów nie dochował się ani akt fundujący, ani erygujący parafię.

Najstarsze informacje o parafii pochodzą z XV w. i dotyczą uposażenia parafii. Konsystorz gnieźnieński w 1419 r. „na mocy dawnej obserwacji”, a więc na podstawie istniejącej już tradycji przyznaje tutejszemu proboszczowi pewne dziesięciny. Natomiast dziedzic Grójca – Sędziwój, „ustanawiając wójtostwo we wsi swojej dziedzicznej Woli” (zapewne sołectwo), zobowiązał każdego jej posiadacza do płacenia plebanowi w Morzysławiu „corocznie 2 grosze, a także po miarze żyta i owsa”. Zapisu tego dokonano w 1436 r. Na podstawie tych informacji można wyciągnąć wniosek, że parafia prawdopodobnie istniała już w XIV w.

Podstawą do stwierdzenia istnienia i funkcjonowania parafii jest Liber beneficjorum, czyli księga uposażeń parafii w archidiecezji gnieźnieńskiej, wydana w 1521 r. Zawiera ona podstawowe dane dotyczące parafii z początku XV w. i stanowi główne źródło informacji o początkach naszej parafii.

Patroni parafii

Głównym patronem parafii jest oczywiście św. Wojciech – biskup Pragi, mnich benedyktyński z klasztoru na Awentynie, przyjaciel cesarza Ottona III i Bolesława Chrobrego, a przede wszystkim gorliwy misjonarz. Poniósł męczeńską śmierć w 997 r. z ręki pogańskich Prusów. Kanonizowany został w 999 r. a więc już w dwa lata po śmierci! Czczony jest jako męczennik i patron Polski. Główne święto a zarazem odpust przypada 23 kwietnia.

Współpatronem naszej parafii jest św. Roch. Urodził się on w Montpellier, a zmarł przed 1420 r. Spieszył z pomocą ludziom chorym na dżumę. Jest wzorem chrześcijańskiego miłosierdzia i patronem tych, którzy opiekują się chorymi. Uroczystość ku jego czci obchodzimy 16 sierpnia.

Świątynia

Źródła historyczne milczą na temat najwcześniejszej – zbudowanej prawdopodobnie w XV w. – świątyni. Pierwsza wzmianka z 1521 r. stwierdza istnienie drewnianego kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. Dopiero w 1785 r. proboszcz miejscowy – ks. Andrzej Liszkowski – wzniósł świątynię murowaną, pod tym samym wezwaniem. Fragmenty tamtej budowli zachowały się w ścianie prezbiterium. Była ona przebudowywana w 1884 r. Dziś istniejący kościół powstał w latach 1905-14.

Prawo patronatu należało do tego, kto fundował i uposażał parafię, a także troszczył się o jej utrzymanie i ewentualne remonty. W 1521 r. prawo to należało do monarchy. W jego imieniu wykonawcą był starosta. Z prawem tym wiązało się „prawo prezenty”, to znaczy panujący wskazywał władzy diecezjalnej kandydata na proboszcza. Obecnie prawo to nie funkcjonuje. Parafianie sami troszczą się o potrzeby materialne parafii. A biskup w sposób niezależny podejmuje decyzje o obsadzaniu parafii.

Historia parafii

Pierwsza wybudowana na wzgórzu w Morzysławiu świątynia był zapewne drewniana, i choć nie wiemy, kiedy została zbudowana, to zapewne istniała już w XIV w. Potwierdzone istnienie świątyni mamy z 1521 r. Zapewne, jak to bywało ze świątyniami drewnianymi, wcześniej i później była wielokrotnie naprawiana, a może nawet budowana od nowa. Pierwszy murowany kościół zbudowano w 1785 r. Jego budowniczym i fundatorem był ówczesny proboszcz ks. Andrzej Liszkowski. Zwieńczeniem kościoła miała być wieża, którą jednak wzniesiono tylko do wysokości gmachu świątyni. Ks. Liszkowskiego pochowano w podziemiach wybudowanej przez niego świątyni. Podczas prac budowlanych w 1911 r. stwierdzono, że jego ciało w całości spoczywa w podziemiach. Tamże je pozostawiono.

Wieżę wzniesiono dopiero, gdy proboszczem został ks. Józef Kalasanty Ślusarski. Budowę zakończono w 1879 r. Wykonano ją według projektu budowniczego powiatu, pana Chorążego. Zbudowana w stylu renesansowym, posiada trzy okna żelazne na niższym piętrze. Na wyższym piętrze umieszczono trzy dzwony: jeden stary i dwa nieduże nowe. Ich dźwięk wychodził przez osiem okien z żaluzjami.

Kolejnym budowniczym naszej świątyni był ks. Stanisław Chmielewski, który do parafii przybył w 1884 r. Widząc, że poszycie dachu na wieży wykonano wadliwie, najpierw próbował poprawiać pokrycie, a ostatecznie zmienił poszycie z blachy cynkowej na miedzianą w 1899 r. Taką też datę umieszczono na wieży. Jednak to nie koniec problemów z wieżą. W czasie dzwonienia urwał się jeden z nowych dzwonów, w rezultacie postanowiono wybudować nowa dzwonnicę. Wzniesiono ją w latach 1897-1902 według projektu budowniczego powiatu konińskiego, pana Zacherta. Umieszczono w niej trzy dzwony: najmniejszy „Roch”, zakupiony przez mieszkańców Szczepiła, drugi stary, trzeci nowy „Wojciech”. Nazwiska fundatorów są odlane na wierzchu dzwonu. Kościół wzniesiony przez ks. A. Liszkowskiego okazał się z czasem za ciasny. Dlatego też ks. St. Chmielewski postanowił go rozbudować. Plan rozbudowy przygotował budowniczy powiatu, wspomniany już Zachert. Budowę rozpoczęto w 1904 r. Poświęcenia fundamentów dokonał dziekan koniński ks. kan. Władysław Jankowski. Prace obejmowały roboty murarskie, tynkowanie murów, oszklenie i położenie posadzki. W kościele zbudowano wielki ołtarz i cztery boczne w kaplicach, pokryto je stiukiem, ozdobiono figurami i ornamentacją z gipsu. Wnętrze kościoła wykonano według projektu pana Przewalskiego. Ołtarze wykańczano jeszcze w latach międzywojennych. Warszawski organmistrz Wojciech Gadko zamontował też w 1912 r. 15 głosowe organy. Wykonano ambonę i zamontowano w prezbiterium ławki w formie stall. W kościele ustawiono po 12 ławek z każdej strony, zaś do zakrystii wstawiono szafy dębowe. Budowę kościoła ukończono w 1912 r. Nie jest to budowla stylowo jednorodna, gdyż występują tu elementy renesansowe, barokowe i klasycystyczne. Mimo iż później wykonywano jeszcze inne prace, to kościół został konsekrowany przez bp. Stanisława Zdzitowieckiego w dniu 14 maja 1914 r.

Ks. Chmielewski kierował również pracami na cmentarzu przykościelnym, który otoczono murem z bramami żelaznymi. Murem otoczono również cmentarzu grzebalny, na którym wystawiono kapliczkę św. Jana oraz krzyż żelazny na kamiennym podmurowaniu.